Utopie wiecznie żywe, chociaż przemijające


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Polska lewica akademicka doczekała się już wielu ciekawych inicjatyw intelektualnych. Jedną z najstarszych cyklicznych inicjatyw tego typu są konferencje naukowe organizowane co roku we Wrocławia przez dra Piotra Żuka, socjologa z Uniwersytetu Wrocławskiego. Przedstawiciele, głównie młodej, lewicy akademickiej spotykają się tam już od ośmiu lat. Przez ten cykl konferencji przewinęło się już kilkudziesięciu referentów – od profesorów po magistrów – oraz kilkuset słuchaczy z Dolnego Śląska, ale również przyjeżdżających z najdalszych zakątków kraju.
Wielką zaletą wrocławskich konferencji jest to, że przekazywane na nich ideę nie inspirują tylko wąskiego, mimo wszystko, grona uczestników konferencji, lecz są i trwają na kartach zapisanych drukiem. Każda bowiem konferencja owocuje wydaniem książki, zawierającej teksty wygłoszonej na niej referatów oraz poszerzonej o dodatkowe artykuły. Wydane książki dotyczą takich problemów jak: demokracja spektaklu, tradycje oświecenia w dzisiejszej Polsce, relacje między mediami a władzą, czy perspektywy integracji europejskiej. Książki te w środowisku naukowym zyskały już swoją renomę, a poszczególne artykuły są czytanie na niejednym seminarium.
Najnowsza książka pod redakcją Piotra Żuka dotyka problematyki, która – zdaniem wielu – już dawno powinna znajdować się ma śmietniku historii. „Spotkania z utopią w XXI wieku” to tytuł głęboko osadzony w polskiej tradycji naukowej, ale jednocześnie prowokacyjny. Przekonanie, że ostatnia wielka próba realizacji utopii zakończyła się porażką w roku 1989 jest dość powszechne. Większość liberalnych elit intelektualnych wyciąga z tego wniosek, że wszelkie utopie należy z kulturalnych domostw wypędzić a najlepiej przebić osinowym kołkiem. Zwolennicy tej tezy zapominają, bądź starają się ukryć fakt, że również dzisiaj żyjemy w świecie rzeczywistości będącej skutkiem realizacji utopii. Utopii neoliberalnej. Pokazuje to doskonale, że sama koncepcja utopii nie należy do świata archeologii wiedzy, lecz do świata dzisiejszej rzeczywistości.
Książka pod redakcją Piotra Żuka składa z trzech części. Pierwsza z nich dotyczy utopii społecznych. W tej części szczególnie warty polecenia jest artykuł autorstwa prof. Tadeusza Kowalika dotyczący powstających w USA koncepcji socjalizmu rynkowego oraz innych prób rewizji neoliberalnych dogmatów ekonomicznych. Jest to artykuł o znaczeniu pierwszorzędnym dla polskiej lewicy. W Polsce bowiem neoliberalna hegemonia gospodarcza jest tak potężna, że wszelkie próby jej podważenia pachną brakiem zdrowego rozsądku u osoby je podejmującej. Tym bardziej inspirujące powinny być ekonomiczne koncepcje Johna E. Roemera, czy Jamesa A. Yunkera, starających się pożenić rynek z socjalistyczną tradycją ekonomiczną. Kwestia realności tych koncepcji jest niejako drugorzędna. Pierwszorzędną sprawa jest bowiem sama próba intelektualnego wyjścia poza kapitalizm – uznania kapitalizmu za formację historyczną. Podobny charakter ma artykuł prof. Stanislava Holubca przedstawiający propozycję utopii jednego z najważniejszych myślicieli współczesnej lewicy Immanuela Wallersteina. W części poświęconej utopiom społecznym znajdziemy również problematykę prawicowej utopii rynkowej Roberta Nozicka podniesioną w swoim artykule dr Mariusza Turowskiego. Z kolei artykuł prof. Jacka Wodza stanowi próbę zaproszenia do debaty dotyczącej trwałości i płynności instytucji społecznych w epoce globalnego kapitalizmu. Marks pisał, że w kapitalizmie wszystko, co stałe rozpływa się w powietrzu. Prof. Wódz sugeruje, że jedną z potrzeb człowieka posiadanie „pewności normatywnej”.
Druga część „Spotkań z utopią w XXI wieku” koncentruje się na tematyce będącej jednym z symboli nowego stulecia, czyli na utopiach technologicznych i komputerowych. W części tej zwraca uwagę artykuł dr Teresy Święćkowskiej przedstawiający ideę ruchu wolnego oprogramowania oraz tekst Edwina Bendyka relacjonujący dyskusję, w jaki sposób rozwój technologiczny zmienia i będzie zmieniał społeczeństwo. Z artykułem tym koresponduje tekst dr Agnieszki Kołodziej-Durnaś wskazujący na pozornie tylko wolnościowy charakter struktur sieciowych.
Trzecia część dotyczy utopii realizowanych Jedną z takich utopii jest alterglobalizm, któremu to swój artykuł poświęcił Marcin Starnawski. Zwraca uwagę również podjęcie przez dr. Piotra Rymarczyka zagadnienia „ześlizgiwania się lewicowej krytyki społecznej ku konserwatyzmowi” na przykładzie pisma „Obywatel”. Książkę kończą doskonałe artykuły prof. Jerzego Kochana i dr. Michała Kozłowskiego podejmujące problem istoty i granic utopii.
Całość stanowi mieszankę niezwykle inspirującą. Utopie bowiem zawsze były, są i będą inspirujące. Na potwierdzenie tej tezy warto zacytować zdanie prof. Jerzego Szackiego z pierwszych „Spotkań z utopią”: utopista może się mylić zarówno w diagnozie jak i prognozie, ale jego wysiłek nie traci z tego powodu sensu, chodzi bowiem nade wszystko o wykazanie, iż nie można pogodzić się z rzeczywistością i trzeba szukać jakiegoś ideału. Bez utopii nie ma postępu, ruchu, działania.
Z kolei Piotr Żuk kończąc swój artykuł dotyczący „Pożytków z utopii w życiu publicznym i naukach społecznych” przypomina, że każda utopia i system społeczny zjada swój własny ogon. Warto o tych słowach pamiętać, szczególnie w kontekście zaplanowanej na przyszły rok konferencji o 20-leciu polskiej transformacji. Szczególnie, że obecnie na naszych oczach dopełnia zapewne swojego żywota jedna z najpotężniejszych utopii XX wieku. Utopia, która zawsze wzdragała się od nazywania jej utopią, twierdząc, że jest po prostu zdrowym rozsądkiem. Neoliberalizm – bo o tej utopii mowa – okazał się jednak projektem wyjątkowo nierozsądnym. Chociaż – przyznajmy to – przynoszącym gigantyczne zyski dla jego beneficjentów.

Bartosz Machalica

--------------------
Spotkania z utopią w XXI wieku, Piotr Żuk (redakcja), Oficyna Naukowa, Warszawa 2008, s. 244.

 

Wydanie bieżące

Recenzje

„Przemoc, pokój, prawa człowieka” to książka Jerzego Oniszczuka wydana co prawda w roku 2016, niemniej jej aktualność w ostatnich latach okazała się niezwykle ważna, dotyczy bowiem filozofii konfliktu i dopuszczalności przemocy, co autor wyraźnie podkreśla we wstępie.

Więcej …
 

Książka „Chiny w nowej erze” jest kwintesencją działań naukowych i publicystycznych dra Sylwestra Szafarza. Powstawała ona kilka lat. Jest chronologicznym zbiorem materiałów związanych z przemianami, jakie zainspirowane zostały przygotowaniami i skutkami 20. Zjazdu Krajowego KPCh.

Więcej …
 

Monografia  „Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej” jest studium z zakresu ewolucji współczesnych demokracji i wskazuje na postępujący proces przenikania polityki i mediów, co znacząco wpływa na kształtowanie się nowych relacji człowiek – polityka w obliczu wolnego rynku i rewolucji technologicznej opartej o systemy cyfrowe. W pracy zostały poddane eksploracji i usystematyzowane zagadnienia, wartości i normy istotne dla zjawiska opisanej w literaturze kategorii społecznej – demokracja medialna.

Więcej …
 

 

 
 
 
 
 

Gościmy

Naszą witrynę przegląda teraz 36 gości 

Statystyka

Odsłon : 7611003

Temat dnia

Wołyń to nie historia

W czasach Związku Radzieckiego na Ukrainie nie mówiono o zbrodni wołyńskiej, ale równocześnie aktywnie tępiono banderyzm i nacjonalizm. Po uzyskaniu niepodległości Ukraina wróciła do tych ideologii. Krytykowanie Bandery jest prawem karane. Do panteonu ukraińskiego weszły nazwiska zbrodniarzy odpowiedzialnych za ludobójstwo Polaków. Mają swoje ulice, pomniki, nauczanie w szkołach.

Więcej …

Na lewicy

W dniu 25 stycznia 2025 roku w Warszawie zebrała się Rada Naczelna PPS. Tematem głównym obrad była sprawa przyjęcia ostatecznych dokumentów organizacyjnych przed zbliżającym się XLV Kongresem Polskiej Partii Socjalistycznej.

Więcej …
 

W dniu 25 stycznia 2025 roku odbyła się w Katowicach konferencja „Blaski i cienie Polski Ludowej”. Została ona zorganizowana przez Stowarzyszenie Pokolenia, Stowarzyszenie Spadkobierców Polskich Kombatantów II Wojny Światowej, Polski Ruch Lewicowy i Kluby Myśli Polskiej.

Więcej …
 

W dniu 15 grudnia 2024 roku w Warszawie odbyła się konferencja sprawozdawczo-wyborcza organizacji warszawskiej PPS w ramach przygotowań do XLV Kongresu PPS.

Więcej …
 

W dniu 14 grudnia 2024 roku w Warszawie obradowała Rada Naczelna Polskiej Partii Socjalistycznej. Przedmiotem obrad były przygotowania do XLV Kongresu PPS na wiosnę 2025 roku, wybory prezydenckie w Polsce 2025 roku oraz problemy polityczne towarzyszące procesom porządkowania państwa po ubiegłorocznych wyborach parlamentarnych.

Więcej …
 

W dniach 26-28 listopada 2024 roku w Nałęczowie pod przewodnictwem prof. Marii Szyszkowskiej odbyła się konferencja naukowa pt. „Piękno w czasie nieodczytanym”, w której uczestniczyło kilkudziesięciu pracowników nauki, dziennikarzy, działaczy społecznych z całego kraju.

Więcej …
 

Polska Partia Socjalistyczna uczciła w dniu 11 listopada 2024 roku Dzień Niepodległości - 106 rocznicę odrodzenia Państwa Polskiego po 123 latach rozbiorów.

Więcej …
 

W dniu 7 listopada 2024 roku przedstawiciele PPS z udziałem innych ugrupowań lewicy złożyli wieńce pod pomnikiem Ignacego Daszyńskiego, pierwszego premiera rządu jedności narodowej utworzonego z inicjatywy PPS przed 106 laty w Lublinie.

Więcej …
 

W dniu 30 października 2024 roku  profesor Andrzej Werblan ukończył 100 lat. Jest ostatnim żyjącym członkiem Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej (RN PPS) z lat 40-stych.

Więcej …
 

W dniu 29 października 2024 roku, w przededniu Święta Zmarłych, delegacja Polskiej Partii Socjalistycznej z sen. Wojciechem Koniecznym na czele złożyła kwiaty na grobie Kazimierza Pużaka na warszawskich Powązkach.

Więcej …
 

W dniu 26 października 2024 roku w Warszawie obradowała Rada Naczelna PPS.  Przedmiotem obrad było przyjęcie skorygowanego kalendarza przygotowań do XLV Kongresu zwyczajnego Partii, który planowany jest na I kwartał 2025 roku.

Więcej …
 

W dniu 17 października 2024 roku w Warszawie zebrało się Prezydium RN PPS. Podjęto zagadnie ni aktualne – sytuacji politycznej w kraju i uwarunkowań międzynarodowych.

Więcej …
 

W Warszawie w dniu 7 października 2024 roku odbyło się posiedzenie Rady Mazowieckiej PPS poświęcone zakończeniu ewidencji PPS na Mazowszu w związku z zaplanowanym na I kwartał 2025 roku Kongresem PPS.

Więcej …