Obchody stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę zaowocowały ukazaniem się na rynku księgarskim licznych publikacji, a wśród nich książka znanego, zasłużonego badacza historii najnowszej Polski, w tym Warszawy, biografa, działacza społecznego – Mariana Marka Drozdowskiego p.t. „ Budowniczowie II Rzeczypospolitej. Na przywitanie stulecia odzyskania niepodległości. Publikacja powstała dzięki wsparciu Marszałka Województwa Mazowieckiego i włączenia się w jej proces wydawniczy Muzeum Niepodległości w Warszawie. Wstęp autora książki poprzedza przesłanie Marszałka województwa.
Obszerna, bo licząca 725 stron praca prof. Marka M. Drozdowskiego zawiera artykuły i referaty przeważnie wygłaszane przez niego przy różnych okazjach w Muzeum Niepodległości. Dzięki niej możemy poznać życie i działalność ważnych osobistości ( w tym prezydentów, premierów, ministrów, generałów, duchownych, polityków, artystów, naukowców II Rzeczypospolitej. Są wśród nich osoby przez całe życie związane z ruchem socjalistycznym oraz osoby mające w swym życiorysie, głównie w latach młodości, epizod aktywnej działalności w tym ruchu. Pisze o tym autor recenzowanej pracy. Na pierwszej stronie okładki książki wśród zdjęć sześciu ojców niepodległości Polski na drugiej pozycji tuż za Józefem Piłsudskim widnieje zdjęcie socjalisty Ignacego Daszyńskiego, osoby pomijanej publicznie, a bardzo zasłużonej dla sprawy niepodległości Polski i dla poprawy życia najbiedniejszych warstw narodu polskiego, obrońcy demokracji parlamentarnej.
Ignacy Daszyński i Jędrzej Moraczewski jako wybitni działacze Polskiej Partii Socjalno- Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego byli premierami dwóch pierwszych Rządów Ludowych Republiki Polski. Im też M. M. Drozdowski poświęcił odrębne artykuły. Rząd I. Daszyńskiego (zwany lubelskim) powstał w nocy z 6 na 7 listopada 1918 r. W jego skład wchodziło kilkunastu ministrów. Pod względem politycznym było w nim 6 ludowców (głównie z PSL Wyzwolenia), 5 socjalistów, 3 z radykalnej inteligencji i 1 bezpartyjny. Ministrem wojny był Edward Rydz- Śmigły a ministrem spraw wewnętrznych działacz PSL-Wyzwolenia, Stanisław Thugutt. Większość członków rządu związana była z Konwentem Organizacji A, Polskiej Organizacji Wojskowej i należało do zdeklarowanych zwolenników Piłsudskiego.
W artykule o Ignacym Daszyńskim autor główną uwagę skupił na jego działalności parlamentarnej w Austrii i w niepodległej Polsce. Skromnie natomiast potraktował go jako premiera rządu lubelskiego, nie dostrzegając ważnego społeczno-politycznego znaczenia tego rządu. Rząd Daszyńskiego opowiadał się za programem przeobrażeń radykalnych i demokratycznych reform ustrojowych i społecznych. Postępowy program rządu zawarty został w ogłoszonym w dniu 7 listopada 1918 r. Manifeście. Dominowało w nim hasło niepodległości oraz przeprowadzenia reform społecznych. Jedną z bardzo ważnych postanowień było „całkowite polityczne i obywatelskie równouprawnienie wszystkich obywateli bez różnicy pochodzenia, narodowości, wolność sumienia, druku, słowa, zgromadzeń, zrzeszeń, związków zawodowych i strajków.
W innych fragmentach Manifest głosił: Czynne i bierne prawo wyborcze będzie przysługiwało każdemu obywatelowi i obywatelce mającym 21 lat skończone, oraz W przemyśle, rzemiosłach i handlu wprowadzamy niniejszym 8-godzinny dzień roboczy. Część z tych postanowień wchodziło w życie z dniem ogłoszenia, inne w okresie późniejszym. Rząd Daszyńskiego działał tylko 5 dni. Po przyjeździe Piłsudskiego do Warszawy w dniu 12 listopada 1918 r. podał się do dymisji. Po nieudanej próbie utworzenia nowego rządu przez Daszyńskiego, Piłsudski powierzył jego utworzenie Jędrzejowi Moraczewskiemu, osobie zbliżonej do środowisk prawicowych. W skład rządu Moraczewskiego weszło 10 ministrów poprzedniego rządu. Moraczewski w ścisłej współpracy z Piłsudskim opublikował część haseł programu rządu Daszyńskiego w postaci dekretów. Opracował również ordynację wyborczą do wyznaczonych na dzień 26 stycznia 1919 r. wyborów do Sejmu Ustawodawczego.
M.M. Drozdowski w recenzowanej książce nazwał Moraczewskiego, podobnie jak jego biograf Janusz Gołota (Jędrzej Moraczewski. Pierwszy premier II Rzeczypospolitej, Ostrołęka 2002) pierwszym premierem II RP. Janusz Gołota nazywając Moraczewskiego pierwszym premierem II RP kierował się faktem, że jego rząd powstał z inicjatywy Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Rząd Daszyńskiego utworzony został przed przyjazdem Piłsudskiego do Warszawy. Polska Partia Socjalistyczna i PSL-Wyzwolenie datę powstania rządu Daszyńskiego 7 listopada 1918 r. a nie 17 listopada rządu Moraczewskiego obchodziło jako rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę.
Według historyków rząd Moraczewskiego był kontynuacją rządu Daszyńskiego. Obydwa rządy ludowe stanowiły początek drugiej RP. Autor wspomina o ważnym wydarzeniu, które miało miejsce w okresie rządu Moraczewskiego. Było nim nawiązanie kontaktów z konkurencyjnym ośrodkiem władzy we Francji – Komitetem Narodowym Polskim, pozostającym pod kierownictwem Romana Dmowskiego, a uznanym przez państwa koalicji za jedyny ośrodek władzy Polski. Dnia 22 listopada 1918 r. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polski premiera Moraczewskiego ogłosił dekret podpisany przez Piłsudskiego, że Polska jest republiką demokratyczną. Obydwa rządy atakowane były z dwóch stron: przez prawicę i skrajną lewicę. Nieuznawane były przez państwa zwycięskiej koalicji.
Wrogość skrajnej prawicy ujawniła się w zorganizowanym przez nią nieudanym zamachu na rząd Moraczewskiego w nocy z 4. na 5. stycznia 1919 r. kierowanego przez gen. Mariana Januszajtisa i księcia Eustachego Sapiehę. W dniu 16 stycznia 1919 r. Moraczewski podał się do dymisji., premierem rządu Piłsudski mianował świeżo przybyłego z USA do Polski Ignacego Paderewskiego
Recenzowana książka M. M. Drozdowskiego dostarczając obszernej wiedzy o życiu i działalności wybitnych jednostek – budowniczych II RP stanowi cenną pozycję wpisującą się do ważnych obchodów stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę.

dr Jan Pytel
---
Marian M. Drozdowski, Budowniczowie II Rzeczypospolitej. Na przywitanie stulecia odzyskania niepodległości, Wydawnictwo Grupa M-D-M, Warszawa 2018 r.