Niewiele jest we współczesnym życiu politycznym tematów tak interesujących i jednocześnie relatywnie tak słabo w polskiej nauce zbadanych i opisanych. Już sam symbol tego ruchu – sierp i młot wpisany – zamiast swastyki – w nazistowski sztandar – budzi skrajne emocje. Narodowy bolszewizm – bo o tym zjawisku politycznym mowa – doczekał się wreszcie solidnej monografii w języku polskim.
Praca Przemysława Sieradzana, doktoranta w Zakładzie Badań Wschodnich Instytutu Nauk Politycznych „Aksamitni terroryści. Narodowy bolszewizm w Federacji Rosyjskiej” doskonale zapełnia lukę w polskich badaniach nad formami ekstremizmu politycznego we współczesnej Rosji. Sam tytuł stanowi swego rodzaju prowokację – godną samego Eduarda Limonowa – wodza tzw. nacboli. Termin terroryzm budzi bowiem dzisiaj najbardziej skrajne negatywne emocje. W przypadku jednak „aksamitnego terroryzmu” nie ma ofiar śmiertelnych. Mamy do czynienia z typowym happeningiem politycznym. Co prawda niosącym za sobą radykalny przekaz polityczny. Przykładem może być happening polegający na wywieszeniu na wieży katedry w Rydze flagi państwowej ZSRR. Tego typu działania są wizytówka narodowych bolszewików. Sieradzan w swojej pracy poświęca dużo miejsca ich opisowi. Stawia również tezę, że Partia Narodowo-Bolszewicka jest jednym wielkim politycznym happeningiem. Tyle, że posiadającym realne znaczenie polityczne.
Partia Narodowo-Bolszewicka jest bowiem obecnie jednym z filarów antykremlowskiej opozycji. Ramię w ramię z liberałami typu Garri’ego Kasparowa w ramach koalicji „Inna Rosja” walczy o przestrzeganie w Rosji praw człowieka. To niebywały zwrot ideologiczny. W epoce Borysa Jelcyna Limonow domagał się wprowadzenia w Rosji nie tyle rządów silnej ręki, co wprost systemu totalitarnego. Ta ewolucja poglądów, czy raczej nagły zwrot, nie ubiegła uwadze autora „Aksamitnych rewolucjonistów”. Sieradzan z pieczołowitością i w oparciu o pierwszorzędną bazę źródłową opisuje przemiany ideologiczne w łonie Partii Narodowo-Bolszewickiej.
Książka zaczyna się jednak od rodowodu narodowego bolszewizmu. Autor przypomina protoplastów narodowego bolszewizmu w szeregach partii komunistycznej w latach 20. i 30. Trafnie odnajduje moment odrodzenia się narodowego bolszewizmu, jako ideologii. Następnie rozpisuje narodowy bolszewizm na czynniki pierwsze poszukując w jego łonie elementów tradycji skrajnie prawicowej i skrajnie lewicowej. Obrazowo tę syntezę najlepiej oddają artykuły na łamach partyjnego organu – Limonki – gdzie za wzory do naśladowania podaje się zarówno Stalina jak i Hitlera czy Ernesto „Che” Guevarę.
Drugi rozdział swojej pracy autor poświęcił biografii Eduarda Limonowa. To jeden z najlepszych fragmentów książki. Po pierwsze sam Limonow stanowi postać nietuzinkową. Kontrowersyjny, ale doceniany pisarz, sprawia wrażenie jakby całe jego życia, czy raczej biografia, była artystycznym happeningiem. Po drugie autor doskonale opisuje zawiłe meandry życiorysu autora powieści „To ja – Ediczka”, sprawiając, że ten rozdział czyta się niczym dobrą powieść sensacyjno-społeczną
Następne dwa rozdziały dotyczą działalność i ideologii Partii Narodowo-Bolszewickiej. Solidna politologiczna analiza będzie z pewnością przez lata stanowiła podstawowe opracowanie dla badaczy ekstremizmów politycznych oraz systemu politycznego Rosji. Rozdział piąty dotyczy artystycznego wymiaru NBP.
W szóstym rozdziale autor opisuje zwrotny punkt w historii NBP. Mowa o wspomnianym już włączeniu się w działania szerokiego frontu antykremlowskiej opozycji. Podczas owego zwrotu Narodowi Bolszewicy utracili czołowego ideologa partii Aleksandra Dugina. O ile Limonow przez lata był sercem partii. To Dugin był jej mózgiem. Dziający obecnie poza NBP Dugin skupił się na pracy teoretycznej i rozwoju koncepcji euroazjatyzmu. Jest obecnie jednym z najbardziej wpływowych w Rosji specjalistów do spraw międzynarodowych. Chociaż cały czas budzi kontrowersje jego ideę rządzą umysłami wielu przedstawicieli kremlowskiej elity.
Dwa ostatnie rozdziały pracy koncentrują się na ostatnich latach działalności NBP oraz rozstaniu Limonowa z Duginem. Obecnie Partia Narodowo-Bolszewicka przechodzi kryzys cały czas jednak stanowi najbardziej wyrazisty element antykremlowskiej opozycji.
Książka „Aksamitni terroryści” w sposób całościowy i wyczerpujący pokazuje jej polityczny fenomen. Bogata baza źródłowa budzi podziw, podobnie jak samodzielność sądów autora. Pracę Sieradzana warto polecić wszystkim tym, którzy starają się zrozumieć współczesną Rosję. Książka „Aksamitni terroryści” uzupełnia bowiem obraz serwowany polskiemu odbiorcy przez media elektroniczne i drukowane.
Bartosz Machalica
-----------------------------
Przemysław Sieradzan, Aksamitni terroryści. Narodowy bolszewizm w Federacji Rosyjskiej, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2008, s. 171.
„Przemoc, pokój, prawa człowieka” to książka Jerzego Oniszczuka wydana co prawda w roku 2016, niemniej jej aktualność w ostatnich latach okazała się niezwykle ważna, dotyczy bowiem filozofii konfliktu i dopuszczalności przemocy, co autor wyraźnie podkreśla we wstępie.
Książka „Chiny w nowej erze” jest kwintesencją działań naukowych i publicystycznych dra Sylwestra Szafarza. Powstawała ona kilka lat. Jest chronologicznym zbiorem materiałów związanych z przemianami, jakie zainspirowane zostały przygotowaniami i skutkami 20. Zjazdu Krajowego KPCh.
Monografia „Prawne i etyczne fundamenty demokracji medialnej” jest studium z zakresu ewolucji współczesnych demokracji i wskazuje na postępujący proces przenikania polityki i mediów, co znacząco wpływa na kształtowanie się nowych relacji człowiek – polityka w obliczu wolnego rynku i rewolucji technologicznej opartej o systemy cyfrowe. W pracy zostały poddane eksploracji i usystematyzowane zagadnienia, wartości i normy istotne dla zjawiska opisanej w literaturze kategorii społecznej – demokracja medialna.
