Ponidzie obejmuje obszar Niecki Nidziańskiej (Doliny Nidy), na której znajduje się powiat Pińczów sąsiadujący od północy z powiatami Jędrzejów i Miechów, ograniczony od południa i wschodu poprzez rzekę Wisłę. To obszar zamieszkały od wieków przez ludność rolniczą, choć w okresie rozwoju kapitalizmu na ziemiach polskich (zabór rosyjski) zaczęły się tutaj kształtować zalążki przemysłu przetwórczego i wydobywczego.
Na obszarze Ponidzia żywe były zawsze ruchy społeczne i kulturalne związane z tradycją tego regionu położonego w centralnej Polsce na pograniczu wielu nurtów ideowych i kulturowych, ożywione dodatkowo w wieku XIX ruchami niepodległościowymi.
W roku 2016 ukazała się monografia autorstwa Wioletty Wasilewskiej i prof. Andrzeja Kozery pt.: „Zasłużeni dla Ponidzia”. Szczególną uwagę przy studiowaniu tej pozycji zwraca ogromna ilość przykładów wkładu w rozwój tego regionu środowisk lewicy socjalistycznej, konkretniej członków PPS, praktycznie od początku XX wieku. W tym czasie bowiem, bo już podczas Rewolucji 1905 roku, odnotowuje się aktywność socjalistów w związku z istniejącą tutaj strukturą społeczną, której znaczącą część stanowiła klasa robotnicza w miastach i robotnicy rolni na wsi, którzy zatrudniani byli w rozwijających się intensywnie folwarkach.
Monografia zawiera materiały historyczne dotyczące okresu przełomu XIX i XX wieku, w tym analizy społeczno-gospodarcze ówczesnej Guberni Kieleckiej i powiatu pińczowskiego, a także analizy historyczne nawiązujące do skutków Rewolucji 1905 roku na tych terenach. Trzeba zwrócić uwagę, że ludność Guberni Kieleckiej liczyła w roku 1897 ponad 760 tysięcy mieszkańców, w tym skład narodowościowy był następujący: Polacy – ponad 666 tysięcy, Żydzi – ponad 83 tysiące, Rosjanie – ponad 9 tysięcy, Niemcy – blisko 2,5 tysiąca.
Znaczna część książki poświęcona jest powstaniu i rozwojowi na Ponidziu ruchu socjalistycznego i Polskiej Partii Socjalistycznej w okresie od 1905 roku do chwili obecnej. Autorzy przytaczają historię powstania, działalności i walki PPS na terenie Guberni Kieleckiej. „…w latach 1904-1907 – czytamy – miało miejsce 188 rozpoznanych wydarzeń bojowych… W akcjach tych dominowały napady na sklepy monopolowe, urzędy gminne, zamachy na policję i prowokatorów. Tylko na terenie miasta Kielc w 1907 roku organizacja bojowa PPS-Frakcja Rewolucyjna dokonała 18 akcji bojowych… W okresie Rewolucji 1905-1907 ukaranych zostało w Guberni 250 bojowców, czyli 54% bojowców objętych represjami…”
Poza konkretnymi przykładami działalności PPS w różnych okresach historii Pińczowa i Kielecczyzny mamy w monografii obszerne opracowania biograficzne dotyczące kilku ważnych postaci lewicy związanych bezpośrednio lub pośrednio z Ziemią Pińczowską. Dotyczą one:
- socjalisty Stanisława Włosińskiego, działającego na tym terenie w okresie międzywojennym, posła na Sejm II RP z ramienia PPS, oficera WP podczas wojny bolszewickiej w roku 1920, więźnia Berezy Kartuskiej, dowódcy oddziału partyzanckiego PPS na Kielecczyźnie podczas II wojny światowej, działacza społecznego po wojnie
- socjalisty Antoniego Kwaśniewskiego działacza społecznego i samorządowego, przywódcy PPS na tym terenie po roku 1989, członka władz naczelnych PPS w latach 90., laureata tytułu Osobowość Roku 2015 Gminy Pińczów
- socjaldemokraty Aleksandra Kwaśniewskiego lidera SLD, prezydenta RP w latach 1995-2005, który rozpoczynał swą kampanię w 1995 roku na Kielecczyźnie, uzyskując najwyższe wyniki poparcia w kraju (gmina Złota – 80%).
Niewątpliwie bardzo znaną i popularną w Pińczowie postacią jest Antoni Kwaśniewski, który potrafił zawsze gromadzić wokół siebie ludzi z pasjami społecznymi. Stefan Czaplarski z Pińczowa tak pisze o nim: „Kiedy wracam myślami o Antonim Kwaśniewskim, nasuwa mi się myśl, że pasja jest jego cechą. Jest jednym z niewielu znanych mi ludzi, których mogę z podziwem, bez odczucia ujemnego znaczenia nazwać pasjonatem, który od najmłodszych lat poświęca całe swe życie zawodowe, społeczne i polityczne – ponad 60 lat! Tym zaangażowaniem zmienił swe życie w hobby…”
Znajdujemy także w monografii bogate materiały analityczne dotyczące obydwu kampanii wyborczych Aleksandra Kwaśniewskiego na Urząd Prezydenta RP, prowadzonych na Kielecczyźnie.
Oddzielny rozdział w książce poświęcony jest Polskiej Partii Socjalistycznej i jej ewolucji po roku 1989 aż do pełnego zjednoczenia wszystkich nurtów ideowych w roku 1996 roku. Pokazane są w monogrfi działania organizacji kieleckiej PPS i konkretne osiągnięcia na polu ochrony ludzi pracy w latach 90.
Autorzy monografii stwierdzają w konkluzji, że: „…PPS nigdy nie była częścią obozu solidarnościowego ani postkomunistycznego. Ciągle wyrasta z nieprzemijających, humanistycznych wartości ruchu o ponad stuletnich tradycjach walki o niepodległość, demokrację i sprawiedliwość społeczną…”.
To bardzo ważne stwierdzenie, które stanowi o wartości tej pozycji na rynku czytelniczym.

Andrzej Ziemski

---
Andrzej Kozera, Wioletta Wasilewska, zasłużeni dla Ponidzia. Wydawca: Europejskie Stowarzyszenie promocji Nauki – Kraków. Współwydawcy: Wyższa Szkoła Umiejętności Zawodowych w Pińczowie i Stowarzyszenie Rozwoju Kulturalno-Gospodarczego Powiatu Pińczowskiego. Pińczów 2016.