Miałem przyjemność w ostatnich dniach przygotowywać i prowadzić spotkanie zorganizowane z okazji promocji książki biograficznej Wielkiego Socjalisty – Stanisława Dubois. Zebrało się w sali warszawskiego klubu kombatantów ponad sto osób, wśród których spotkaliśmy byłego premiera i byłego senatora, kilku parlamentarzystów, naukowców, dziennikarzy, a także szefów czterech partii politycznych lewicy i kilku stowarzyszeń. W sumie znacząca część liderów środowisk lewicowych, zainteresowanych, jak można przypuszczać nie tylko samą, fascynującą osobowością tego socjalisty i bohatera oraz jego dorobku.
Autor książki, trzydziestolatek, Przemek Prekiel, dokonał rzeczy niezwykłej – połączył ze sobą dwie warstwy narracyjne, losy bohatera osadził na tle epoki – II Rzeczypospolitej, nie uciekając od trudnych, często wstydliwych realiów historycznych, z których wiele świadomie lub z niewiedzy umyka dziś współczesnym historykom i publicystom – propagandzistom. Powstała więc książka bardzo prawdziwa ukazująca realne życie kraju i społeczeństwa, walkę o zasady i wolność a także śmierć. Stanisław Dubois zginął bowiem w 1942 roku w Auschwitz.
Podczas spotkania promocyjnego książki wprowadzenie wygłosił znany historyk, prof. Andrzej Friszke, który bardzo pozytywnie odniósł się do faktu wydania książki i wielkiej pracy, jaką wykonał autor. W swoim wykładzie zaprezentował postać Stanisława Dubois na tle odradzającego się w 1918 roku Państwa Polskiego, wielkich wydarzeń, jak walka o nowe granice Rzeczypospolitej, powstania śląskie, wojna z bolszewikami w 1920 roku, zamach majowy, proces brzeski czy śmierć marszałka Piłsudskiego.
Ukazał złożoność rozwoju sytuacji społeczno-politycznej w odradzającym się państwie, wielkie problemy, które uległy pogłębieniu na tle ogólnoświatowego kryzysu lat 20. Na tym tle zarysowana została rola i rozmiar ówczesnej działalności Polskiej Partii Socjalistycznej. PPS, co warto przypomnieć, była w okresie międzywojennym jedną z głównych sił politycznych ówczesnej Polski.
Trzeba podkreślić, że książka ukazuje się w roku 100 lecia polskiej niepodległości i powrotu państwa po 123 latach rozbiorów. Polska Partia Socjalistyczna odegrała w tym ogromną rolę, jako siła polityczna, wojskowa i społeczna. Żaden z ówczesnych ruchów politycznych na Ziemiach Polskich takich zasług dla sprawy niepodległości nie ma.
Stanisław Dubois, który mimo francuskiego pochodzenia, wyrósł na gruncie idei niepodległościowych i postępowych, rodzina kultywowała bowiem tradycje polskości nie był jedyną wschodzącą gwiazdą polityczną PPS pierwszych lat II Rzeczypospolitej. Należał jednak do czołówki najbardziej ideowych i bojowych działaczy młodego pokolenia. Przyswoił i kultywował tradycje kościuszkowskie, stały za nim doświadczenia takich ideologów polskiego socjalizmu jak Bolesław Limanowski i Edward Abramowski ora wielki autorytet jego nauczyciela i przyjaciela Norberta Barlickiego, członka władz naczelnych PPS, który podzielił los Dubois – zmarł z wycieńczenia także w obozie w Auschwitz. Stanisław Dubois należy do grupy Wielkich Socjalistów, czołowych postaci PPS, które nie szczędziły wysiłku, własnej krwi, a często życia dla Ojczyzny. Zapisał się w pamięci wielu pokoleń polskich socjalistów.
Trzeba podkreślić, że podczas II wojny światowej z rąk niemieckich zginęło wielu członków kierownictwa PPS: członkowie CKW Kazimierz Czapiński, Mieczysław Niedziałkowski, Wilhelm Topinek, a także 28 członków Rady Naczelnej i ponad 700 działaczy. Podobne straty dotknęły ludzi PPS już po II wojnie światowej.
Podczas promocji podkreślono związki PPS i ludzi PPS z obchodzoną tym roku rocznicą100 lecia niepodległości. PPS aktywnie włącza się w obchody. Rada Naczelna przyjęła bogaty program obchodów, powołano też Społeczny Komitet PPS obchodów Święta Niepodległości.
Polska Partia Socjalistyczna jest dziś jedynym ugrupowaniem politycznym na lewicy, które zachowało ciągłość programową, tradycję i poszanowanie bohaterów, którzy włożyli wielki wkład w kultywowanie pamięci dla dwóch wielkich zadań epoki wyznaczonych podczas Kongresu Paryskiego w 1892 roku – idei niepodległości i idei sprawiedliwości społecznej.
PPS to samodzielny, polityczny i historyczny byt, którego w ramach uniformizmu w III RP nie można zaliczać do tzw. głównych nurtów zrodzonych po roku 1989 – solidarnościowego i postkomunistycznego.
Stanowią o tym tacy bohaterowie jak Stanisław Dubois i wielu innych.

Andrzej Ziemski